De textielindustrie heeft een lange, complexe en on-transparante toeleveringsketen en wordt met heel wat duurzaamheidsuitdagingen geconfronteerd: water- en energieconsumptie, vervuiling en broeikasgasuitstoot, maar ook schending van de mensenrechten. Als aankoper kan je een belangrijke duw geven in de richting van een circulaire textielketen, met respect voor mens en milieu.
Helaas is er (nog) geen pasklare oplossing. Daarom is het belangrijk om - samen met de keten - ruimte te creeëren voor innovatie. Een strategie met duidelijke en realistische prioriteiten voor je organisatie maakt het makkelijker om keuzes te maken voor je bestekken.
Op deze pagina bieden we alvast wat handvaten en voorbeelden voor het circulair aankopen van werk- en bedrijfskledij, PBM's en linnen.
Circulaire strategieën textiel aankoop
.png)
- Zorg ervoor dat je de optimale hoeveelheid (en type) kledingstukken per werknemer hebt, gebaseerd op hun werkelijke behoeften. Door gebruik te maken van digitale maatname door de leverancier, kunnen pasmodellen en foutieve bestellingen worden voorkomen.
- Implementeer een effectief monitoringproces om altijd op de hoogte te zijn van de locatie, staat en levensduur van de kledingstukken. Dit stelt je ook in staat om systematisch kledingstukken terug te nemen van vertrekkende medewerkers.
- Huren of leasen op zichzelf is niet per definitie circulair. Het is van essentieel belang om randvoorwaarden vast te stellen om dit proces circulairder te maken, zoals transparantie over hergebruik en/of verwerking. Dit is cruciaal om de kringloop te sluiten en de levensduur van de kledingstukken te verlengen. Het is echter belangrijk om rekening te houden met verschillende factoren bij het maken van deze afspraken.
- Minimaliseer het gebruik van materialen en verschillende materiaalsoorten in het ontwerp, terwijl je tegelijkertijd de gewenste functionaliteit en het benodigde comfort behoudt. Het beheer van voorraden kan hierbij een belangrijke rol spelen. In sommige gevallen kan de opdrachtnemer bijvoorbeeld vragen om een bepaalde voorraad aan te houden. Het is echter belangrijk om ervoor te zorgen dat deze voorraad zo beperkt mogelijk is. Probeer indien mogelijk afspraken te maken met de opdrachtnemer om alleen generieke kledingstukken in voorraad te houden die ze ook voor andere klanten kunnen gebruiken. Op die manier kan verspilling van voorraad worden voorkomen, vooral wanneer bijvoorbeeld een logo verandert of een ander contract wordt afgesloten waarbij uniformiteit vereist is.
- Beperk productieafval door te streven naar efficiënt snijden van de patronen en het hoogwaardig gebruik van snijafval.
.png)
Bij het verminderen van niet-hernieuwbare virgin input, kun je als aankoper niet alleen letten op brandstofverbruik tijdens transport, maar ook kijken naar het gebruik van non-fossiele brandstoffen tijdens onderhoud. Het kiezen van de meest duurzame vezel voor textiel is echter niet eenvoudig. Naast de milieu-impact van de vezelproductie, heeft deze keuze ook invloed op de prestaties, het onderhoud en de levensduur van het textiel. Je kunt hier meer informatie over vinden in de Motiv aankoopwijzer. Daarom is het belangrijk om in gesprek te gaan met de keten en prioriteiten te stellen die passen bij jouw organisatie.
- Inzicht in het aandeel gerecyclede, biobased en virgin materialen: De EU verplicht dat alle textielproducten een merking of etiket hebben met de vezelsamenstelling. Hierop wordt echter niet vermeld of het om biologische of gerecyclede vezels gaat. Als alternatief kun je vragen om een materialenpaspoort.
- Verhogen van het aandeel gerecyclede content: Ga in gesprek met de markt om te voorkomen dat je onrealistische eisen stelt in je aanbesteding. De mogelijkheden en het aanbod verschillen per vezeltype. Maak ook onderscheid tussen post-consumer of post-productie materiaal. Het verifiëren van gerecyclede content is lastig, maar een certificatiesysteem zoals BQA-CER kan hierbij helpen. Voor werkkledij wordt ook de Global Recycled Standard van Textile Exchange genoemd.
- Verhogen van het aandeel biobased content: In de Gids voor circulair bedrijfstextiel en de EU GPP criteria vind je meer informatie over biobased vezeltypes en hun milieu-impact.
- Verminderen van de logistieke impact: Kies voor onderhoud en recycling en overweeg het opnemen van criteria voor transport. Beperk verpakkingen tot een minimum, rekening houdend met risico's op beschadiging en vervuiling. Bijvoorbeeld, wanneer hangend transport noodzakelijk is, kun je vragen om de kleerhangers terug te nemen voor hergebruik. Het generieke criterium voor verpakkingen en de EU GPP criteria kunnen hierbij als inspiratie dienen.
.png)
- Contractuele afspraken voor onderhoud en reparatie: Sluit een contract af met een (industriële) wasserij of maak afspraken met een interne dienstverlener in plaats van werknemers thuis te laten wassen. Door het juiste onderhoud en tijdige kleine reparaties kan het textiel veel langer meegaan.
- Ontwerpen voor een lange levensduur: Neem criteria op in je bestek voor vorm- en kleurvastheid, treksterkte en naadsterkte (zie EU GPP criteria). Beperk het aantal onderdelen in het ontwerp en houd ze eenvoudig, om de kans op defecten te verkleinen. Maak weloverwogen keuzes tussen meer of minder onderdelen, afhankelijk van wat het beste is voor de levensduur van het textiel. Extra bescherming of versteviging kan de belasting van het materiaal verminderen. Kies alleen voor nabehandelingen die de levensduur verlengen en recyclage niet belemmeren.
- Repareerbaarheid en onderhoudbaarheid: Stel in je bestek de eis dat reserveonderdelen en fournituren minimaal 2 jaar beschikbaar zijn en vraag om een prijslijst. De onderhoudsintensiteit en de resistentie tegen wasprocessen dragen bij aan de levensduur van de producten, evenals de kosten tijdens het gebruik van het textiel (TCO). Neem bijvoorbeeld een minimum aantal wasbeurten op in je bestek dat het product moet kunnen doorstaan. Denk bij het kiezen van de vezel ook aan het energieverbruik voor wassen, drogen en strijken.
- Modulair/veranderingsgericht ontwerp: Zorg ervoor dat de onderdelen die het snelst slijten gemakkelijk vervangen kunnen worden.
- Advies over optimalisatie van het gebruik door de leverancier: Vraag instructies voor optimale onderhoudsprocessen, ook wanneer werknemers het textiel wassen.
.png)
- Design for Disassembly: Zorg ervoor dat fournituren, striping, personalisatie en branding eenvoudig verwijderd of overgedrukt kunnen worden. In plaats van permanente personalisatie, kan velcro bijvoorbeeld worden gebruikt als alternatief. Het wordt in verschillende sectoren toegepast om namen of rangen op werkkledij weer te geven en kan gemakkelijk worden verwijderd voor hergebruik.
- Contractuele afspraken voor terugname en hergebruik: Neem in je bestek op dat de leverancier of producent de producten terugneemt met als doel hergebruik. Vraag daarbij garanties en transparantie om ervoor te zorgen dat de keten daadwerkelijk gesloten wordt. Een droge en hygiënische (tijdelijke) opslag en garantie voor het verwijderen van branding en personalisatie zijn hierbij essentieel. Het is belangrijk om intern (of extern) een goed systeem op te zetten voor het verzamelen en bewaren van retourstromen.
- Stimuleren van circulaire verdienmodellen: Sluit een contract af met gespecialiseerde hergebruikcentra of kringwinkels. Zij mogen producten afvoeren die na visuele inspectie nog bruikbaar zijn, terwijl voor de overige producten een erkende ophaler ingeschakeld kan worden. Op deze manier kunnen producten die nog in goede staat verkeren, worden hergebruikt, terwijl de rest op een verantwoorde manier wordt verwerkt.
.png)
- Design for recycling: Zorg ervoor dat fournituren, striping, personalisatie en branding gemakkelijk verwijderd kunnen worden. Kies voor monomaterialen (één vezeltype) en groepeer onderdelen in uniforme materiaalclusters. Monomateriaal maakt het mogelijk om vezel-naar-vezel recycling toe te passen, waarbij het materiaal opnieuw tot garen kan worden verwerkt. Dit is een hoogwaardigere bestemming dan bijvoorbeeld isolatiemateriaal. Let op het gebruik van bepaalde chemicaliën (zoals kleurstoffen in katoen), aangezien dit de recycling kan bemoeilijken.
- Inzicht in materialen: Identificeer de gebruikte materialen en chemicaliën, zodat de onderdelen kunnen worden gescheiden in afzonderlijke materiaalstromen voor recycling. Dit kan worden bereikt door het vragen van een technische fiche of materialenpaspoort in je bestek. Ga indien nodig in dialoog met de verwerker bij het opstellen van je bestek.
- Contractuele afspraken voor terugname en recycling: Neem in je bestek op dat de leverancier of producent de producten terugneemt aan het einde van hun levensduur. Je kunt ook een contract afsluiten met een erkende textielophaler of -verwerker. Vraag garanties voor hoogwaardige recycling om ervoor te zorgen dat de keten daadwerkelijk gesloten wordt. Het is belangrijk om intern (of extern) een goed systeem op te zetten voor het verzamelen en bewaren van retourstromen.
- Verminderen van toxiciteit: Het gebruik van toxische en milieugevaarlijke stoffen kan recycling belemmeren. Neem restricties voor het gebruik ervan op in je bestek. Houd er rekening mee dat de REACH-regelgeving alleen geldt voor het gebruik van chemicaliën binnen de Europese Unie (zie EU GPP criteria). Het Öko-tex label wordt vaak gebruikt voor textiel om aan te geven dat het vrij is van schadelijke stoffen.
Praktische overwegingen
Voor werkmateriaal zijn er richtlijnen en normen met betrekking tot algemene productveiligheid (2001/95/EG) en persoonlijke beschermingsmiddelen (EU 2016/425), die uiteraard prioriteit hebben boven circulariteit. Neem deze ook op in je bestek en bespreek dit eventueel eerst met je preventieadviseur. Je kunt meer informatie vinden op de website van Sioen, waar ze uitleg geven over het verschil tussen chemische en mechanische recycling van gecoate technische textielmaterialen.
Een goed tracingsproces volgt het textielproduct van aankoop tot het einde van de levensduur en geeft inzicht in zaken zoals het aantal wasbeurten, herstellingen, levensduur en de gebruikerservaring. Stel duidelijke criteria op voor wanneer een product mag worden afgedankt, waarbij je niet alleen strikte criteria hanteert (afgezien van veiligheidsvoorschriften), maar ook rekening houdt met de tevredenheid van gebruikers (op een minimumniveau). Op basis van deze gegevens kunnen specificaties worden aangepast voor toekomstige aankopen of in het kader van een groeitraject met je huidige leverancier.
Bij gepersonaliseerde kleding is het belangrijk om misbruik en imagoschade te voorkomen. Via je monitoringproces kun je kleding van werknemers die de organisatie verlaten recupereren. Maar houd ook in het ontwerp rekening met de (industriële) verwijderbaarheid van logo's en vraag tot slot garanties aan de verwerker voor vernietiging door overdrukken of recycling.
Betrek de gebruikers bij het in kaart brengen van hun behoeften, het testen van productopties en vraag om hun feedback over het gebruik. Communiceer daarbij duidelijk over de circulaire keuzes die worden gemaakt. Zorg ook voor een eenvoudig logistiek systeem, zodat het voor de gebruiker gemakkelijk is om de voorziene stromen correct te gebruiken en het textiel optimaal te benutten.
Circulair textiel is nog volop in ontwikkeling. Daarom is het belangrijk om samen te werken met de keten en innovatie te stimuleren. Dit kun je doen door tijdig een RFI (Request for Information) of marktdialoog te lanceren. Laat daarnaast in je aanbesteding voldoende vrijheid in materiaalkeuze en beschrijf je behoeften eerder op functioneel niveau. Leveranciers, verwerkers en wasserijen kunnen informatie verstrekken over recente ontwikkelingen en de voor- en nadelen van bepaalde vezelkeuzes. Ook de procedure die je kiest en de looptijd van het contract zijn belangrijk om rekening mee te houden.
Labels en normen
Er bestaan verschillende labels en normen voor textielproducten en was- en terugnamediensten. Een overzicht van deze labels en normen is te vinden op de website Ecolabel Index, in deze publicatie en in de EU GPP criteria. Ook de FIDO Gids voor Duurzame Aankopen biedt een interessant overzicht. Bij het selecteren van labels en normen is het belangrijk om te kijken naar het niveau van onafhankelijkheid en de uitgevoerde controles om de waarde en geloofwaardigheid ervan te bepalen.
In je bestek kun je labels opnemen als technische vereisten, waarbij je ook de mogelijkheid biedt voor een gelijkwaardig keurmerk. Dit stelt leveranciers in staat om aan te tonen dat ze voldoen aan de criteria van het label. Het is echter belangrijk om selectief te zijn bij het opnemen van labels en normen en je keuzes af te stemmen op de prioriteiten van je organisatie.
Het gebruik van labels biedt voordelen, zoals de zekerheid dat aan de gestelde voorwaarden wordt voldaan. Een nadeel is dat het behalen van een label vaak kostbaar en tijdrovend is, waardoor kleinere bedrijven en innovatieve oplossingen worden uitgesloten. Daarnaast zijn de bepalingen in labels vaak gericht op traditionele producten op de markt. Om dit te compenseren, kun je overwegen om de certificering pas te laten plaatsvinden na toewijzing van de opdracht, eventueel met een boeteclausule om naleving te waarborgen.
Criteria
-
Op de EU GPP website uitgebreid dossier met criteria voor textiel
-
Op de MVOO-criteriatool vind je relevante criteria voor bedrijfskledij en reiniging ervan onder de cluster kantoorfaciliteiten en -diensten.
-
De gids voor duurzame aankopen heeft een fiche over textiel.
-
De productfiche textiel en kleding van de Vlaamse overheid geeft een overzicht en je kunt er ook de raamovereenkomsten raadplegen.
Ethische clausules
Dwangarbeid en schending van mensenrechten is helaas een reëel probleem in de textielsector. Dit is uiteraard een ethisch probleem voor de aankopende organisatie, maar kan ook imagoschade veroorzaken als misbruiken in de toeleveringsketen aan het licht komen.
Op deze pagina van de Vlaamse overheid lees je hoe je hier op kunt inzetten in je bestekken.
LCC - Life Cycle Cost
De wet op de overheidsopdrachten verplicht om aan de economisch meest voordelige bieder te gunnen (MEAT). Hierbij kan de kostprijs worden berekend op basis van de levenscyclus van het product, oftewel de Life Cycle Cost. Dit omvat niet alleen de verwervingskosten, maar ook de bedrijfs- en afvoerkosten (Total Cost of Ownership), evenals de externe kosten voor het milieu en de maatschappij.
Voor textiel vormt het onderhoud een aanzienlijk deel van de total cost of ownership. Dit omvat onder andere het wassen, herstellen en gespecialiseerde diensten zoals sterilisatie, waterafstotend maken en distributie. Het is daarom zeker de moeite waard om deze aspecten mee te nemen in de vergelijking. De Higg index biedt een reeks tools waarmee de duurzaamheidsimpact gedurende de hele waardeketen gemeten kan worden, zodat ook de externe kosten kunnen worden geëvalueerd. Je kunt meer informatie vinden op de website van bAwear-score en op de website van Creamoda.
Aankoopprojecten circulair textiel
Het Scottish Parliament Corporate Body (SPCB) naderde het einde van hun contract voor bedrijfskleding en was zeer gemotiveerd om duurzaamheid op dit gebied te verbeteren, idealiter door te voorkomen …
De gemeente Groningen (Nederland) streeft ernaar om in 2030 een afvalloze gemeente te worden. Om dit doel te bereiken, vermindert Groningen haar afvalstromen door het voorkomen van nieuwe afvalstrome…
Recycling Lives is een Brits recycling- en afvalbeheerbedrijf dat is gebaseerd op de principes van het creëren van sociale waarde door werkgelegenheid voor achtergestelde groepen en het leveren …
Circulaire aankoopprojecten textiel in beeld
Publicaties over circulair textiel
De Buyer Group Circulair textiel deelt graag de resultaten en geleerde lessen van recente aanbestedingen. Hierin maken we inzichtelijk wat er al mogelijk is en geven we voorbeelden over hoe dit te im…
In dit rapport onderzoeken we de klimaatimpact van ok-jassen en afdekmateriaal door middel van levenscyclusanalyse. Het onderzoek wordt uitgevoerd voor een ‘buyer group’ met daarin inkopers bij zieke…
De leden van MoTIV en Vlaanderen Circulair ontvingen 11 juni 2024 meer dan 100 aankopers, aanbieders en facilitatoren op een matchmaking event voor bedrijfsmatig textiel en professionele kleding. Eve…
De MVOO-criteriatool richt zich in eerste plaats op aankopers, en zij die hen ondersteunen bij de verduurzaming van hun aankopen, in organisaties die gebonden zijn aan de Wet Overheidsopdrachten. De …
A variety of hazardous chemicals can be found in medical textiles and their production methods. HCWH Europe’s latest publication, The role of chemistry in sustainable medical textiles, provides a con…
Het pianoo sectordossier Textiel richt zich op de overheid als inkoper en gebruiker van textiel en focust voornamelijk op bedrijfskleding.
This document is a guide for contracting authorities and public procurers interested in applying the EU GPP Criteria for Textile Products and Services in their textile-related procurement procedures…
In response to growing demand from procurement teams, in this report Business in the Community (BITC) sets out practical recommendations to increase the adoption of circular economy principles in pro…
Stad Mechelen deelt het bestek voor haar overheidsopdracht voor de levering van eerlijk geproduceerde veiligheidsbenodigigdheden, veiligheidsschoen en PBM's.
The United Nations Environment Programme (UNEP) recently published the report Sustainability and Circularity in the Textile Value Chain. The report takes an evidence-based approach to identifying the…
Bijlage bij de raamovereenkomst voor levering van duurzame werkkledij met respect voor de IAO-voorwaarden van VDAB met de technische bepalingen (2020)
Raamovereenkomst voor levering van duurzame werkkledij met respect voor de IAO-voorwaarden van VDAB (2020)
Per productgroep geeft de Vlaamse overheid in één of meerdere fiches aan welke duurzaamheidscriteria je kan opnemen en hoe je daarbij te werk gaat.
The report A new textiles economy: Redesigning fashion’s future outlines a vision and sets out ambitions and actions – based on the principles of a circular economy – to design out negative impacts a…
n maart lanceerde de Europese Commissie een nieuw actieplan voor de circulaire economie. Het wordt een van de belangrijkste bouwstenen van de nieuwe Europese Green Deal, het plan waarmee de EU de eco…
Op deze webpagina deelt OVAM overzichtelijk relevante informatie over circulaire mode en textiel. Je vindt er ook de link naar de gids voor circulair bedrijfstextiel.
By examining each stage of a garment’s life from production to disposal, WRAP has identified key areas where further focus is required to build on the improvements achieved through SCAP.
The platform is a web tool managed by BusinessEurope and its national members that contributes to the EU’s agenda on circular economy.
Deze publicatie van Close The Loop, Flanders DC, OVAM en Vlaanderen Circulair geeft een overzicht van de bestaande labels en certificaten voor duurzaam en circulair textiel.
De Nederlandse netbeheerder Alliander heeft een nieuwe leverancier voor veiligheidskleding. De nieuwe kleding wordt nog veiliger, zit comfortabeler en kan makkelijker worden besteld. Maar bovendien …
De Green Public ProCurement criteria van de Europese Commissie werden ontwikkeld om het opnemen van groene (en circulaire) vereisten in bestekken van openbare besturen te vergemakkelijken. Ze beogen …
Motiv ontwikkelde een uitgebreide wegwijzer voor wie circulair textiel wil aankopen.
In 2017 gaf OVAM opdracht aan Centextbel, het Belgisch kenniscentrum voor textiel, om onderzoek te voeren naar de voornaamste ‘verdoken’ bedrijfstextielstromen. Op basis van de resultaten uit dat ond…
European Textiles & Workwear Market The role of Public Procurement in making textiles circular
bAwear en Ecochain hebben in nauwe samenwerking een methodiek ontwikkeld om volledig inzicht te geven in de ecologische footprint van uw producten (gebaseerd op Life Cycle Assessment) en de volledige…
Verslag van de marktdialoog die plaatsvond op de Buyer meets Supplier van 23 mei 2018 in het kader van de Green Deal Circulair Aankopen.
Verslag van de marktdialoog werkkledij die plaatsvond op de Buyer meets Supplier van 14 maart 2019 in het kader van de Green Deal Circulair Aankopen.
Aanbieders van circulaire textiel
Het textielbedrijf Kvadrat ontwerpt en produceert kleurrijke en kwalitatieve textielproducten voor architecten, designers en particulieren, maar doet dit met de natuur te allen tijde in het achte…
Sofar is de naam van de Belgische design sofa die met je meegroeit én past in de circulaire economie. Het doel van oprichtsters Nele en Esther is om duurzaam leven toegankelijk, esthetisch en leuk te…
Aanbod in het kort Professionele beschermkleding voor alle werkomstandigheden. Sinds het begin van de jaren ‘60 van de vorige eeuw zijn we gespecialiseerd in het ontwerp en de productie (eig…
Overzicht productgroepen
Info over circulair aankopen voor specifieke producten
Bouw
Voeding
ICT
Infrastructuur
Kantoorinrichting
Papier & kantoormateriaal
Zorg
Verpakking
Textiel
Schoonmaak- middelen
.png)
Voertuigen
Laadpunten
Toerisme
