De textielindustrie heeft een lange, complexe en on-transparante toeleveringsketen en wordt met heel wat duurzaamheidsuitdagingen geconfronteerd: water- en energieconsumptie, vervuiling en broeikasgasuitstoot, maar ook schending van de mensenrechten. Als aankoper kan je een belangrijke duw geven in de richting van een circulaire textielketen, met respect voor mens en milieu.
Helaas is er (nog) geen pasklare oplossing. Daarom is het belangrijk om - samen met de keten - ruimte te creeëren voor innovatie. Een strategie met duidelijke en realistische prioriteiten voor je organisatie maakt het makkelijker om keuzes te maken voor je bestekken.
Op deze pagina bieden we alvast wat handvaten en voorbeelden voor het circulair aankopen van werk- en bedrijfskledij, PBM's en linnen.
Bij het verminderen van niet-hernieuwbare virgin input, kun je als aankoper niet alleen letten op brandstofverbruik tijdens transport, maar ook kijken naar het gebruik van non-fossiele brandstoffen tijdens onderhoud. Het kiezen van de meest duurzame vezel voor textiel is echter niet eenvoudig. Naast de milieu-impact van de vezelproductie, heeft deze keuze ook invloed op de prestaties, het onderhoud en de levensduur van het textiel. Je kunt hier meer informatie over vinden in de Motiv aankoopwijzer. Daarom is het belangrijk om in gesprek te gaan met de keten en prioriteiten te stellen die passen bij jouw organisatie.
Voor werkmateriaal zijn er richtlijnen en normen met betrekking tot algemene productveiligheid (2001/95/EG) en persoonlijke beschermingsmiddelen (EU 2016/425), die uiteraard prioriteit hebben boven circulariteit. Neem deze ook op in je bestek en bespreek dit eventueel eerst met je preventieadviseur. Je kunt meer informatie vinden op de website van Sioen, waar ze uitleg geven over het verschil tussen chemische en mechanische recycling van gecoate technische textielmaterialen.
Een goed tracingsproces volgt het textielproduct van aankoop tot het einde van de levensduur en geeft inzicht in zaken zoals het aantal wasbeurten, herstellingen, levensduur en de gebruikerservaring. Stel duidelijke criteria op voor wanneer een product mag worden afgedankt, waarbij je niet alleen strikte criteria hanteert (afgezien van veiligheidsvoorschriften), maar ook rekening houdt met de tevredenheid van gebruikers (op een minimumniveau). Op basis van deze gegevens kunnen specificaties worden aangepast voor toekomstige aankopen of in het kader van een groeitraject met je huidige leverancier.
Bij gepersonaliseerde kleding is het belangrijk om misbruik en imagoschade te voorkomen. Via je monitoringproces kun je kleding van werknemers die de organisatie verlaten recupereren. Maar houd ook in het ontwerp rekening met de (industriële) verwijderbaarheid van logo's en vraag tot slot garanties aan de verwerker voor vernietiging door overdrukken of recycling.
Betrek de gebruikers bij het in kaart brengen van hun behoeften, het testen van productopties en vraag om hun feedback over het gebruik. Communiceer daarbij duidelijk over de circulaire keuzes die worden gemaakt. Zorg ook voor een eenvoudig logistiek systeem, zodat het voor de gebruiker gemakkelijk is om de voorziene stromen correct te gebruiken en het textiel optimaal te benutten.
Circulair textiel is nog volop in ontwikkeling. Daarom is het belangrijk om samen te werken met de keten en innovatie te stimuleren. Dit kun je doen door tijdig een RFI (Request for Information) of marktdialoog te lanceren. Laat daarnaast in je aanbesteding voldoende vrijheid in materiaalkeuze en beschrijf je behoeften eerder op functioneel niveau. Leveranciers, verwerkers en wasserijen kunnen informatie verstrekken over recente ontwikkelingen en de voor- en nadelen van bepaalde vezelkeuzes. Ook de procedure die je kiest en de looptijd van het contract zijn belangrijk om rekening mee te houden.
Er bestaan verschillende labels en normen voor textielproducten en was- en terugnamediensten. Een overzicht van deze labels en normen is te vinden op de website Ecolabel Index, in deze publicatie en in de EU GPP criteria. Ook de FIDO Gids voor Duurzame Aankopen biedt een interessant overzicht. Bij het selecteren van labels en normen is het belangrijk om te kijken naar het niveau van onafhankelijkheid en de uitgevoerde controles om de waarde en geloofwaardigheid ervan te bepalen.
In je bestek kun je labels opnemen als technische vereisten, waarbij je ook de mogelijkheid biedt voor een gelijkwaardig keurmerk. Dit stelt leveranciers in staat om aan te tonen dat ze voldoen aan de criteria van het label. Het is echter belangrijk om selectief te zijn bij het opnemen van labels en normen en je keuzes af te stemmen op de prioriteiten van je organisatie.
Het gebruik van labels biedt voordelen, zoals de zekerheid dat aan de gestelde voorwaarden wordt voldaan. Een nadeel is dat het behalen van een label vaak kostbaar en tijdrovend is, waardoor kleinere bedrijven en innovatieve oplossingen worden uitgesloten. Daarnaast zijn de bepalingen in labels vaak gericht op traditionele producten op de markt. Om dit te compenseren, kun je overwegen om de certificering pas te laten plaatsvinden na toewijzing van de opdracht, eventueel met een boeteclausule om naleving te waarborgen.
Op de EU GPP website uitgebreid dossier met criteria voor textiel
Op de MVOO-criteriatool vind je relevante criteria voor bedrijfskledij en reiniging ervan onder de cluster kantoorfaciliteiten en -diensten.
De gids voor duurzame aankopen heeft een fiche over textiel.
De productfiche textiel en kleding van de Vlaamse overheid geeft een overzicht en je kunt er ook de raamovereenkomsten raadplegen.
Dwangarbeid en schending van mensenrechten is helaas een reëel probleem in de textielsector. Dit is uiteraard een ethisch probleem voor de aankopende organisatie, maar kan ook imagoschade veroorzaken als misbruiken in de toeleveringsketen aan het licht komen.
Op deze pagina van de Vlaamse overheid lees je hoe je hier op kunt inzetten in je bestekken.
De wet op de overheidsopdrachten verplicht om aan de economisch meest voordelige bieder te gunnen (MEAT). Hierbij kan de kostprijs worden berekend op basis van de levenscyclus van het product, oftewel de Life Cycle Cost. Dit omvat niet alleen de verwervingskosten, maar ook de bedrijfs- en afvoerkosten (Total Cost of Ownership), evenals de externe kosten voor het milieu en de maatschappij.
Voor textiel vormt het onderhoud een aanzienlijk deel van de total cost of ownership. Dit omvat onder andere het wassen, herstellen en gespecialiseerde diensten zoals sterilisatie, waterafstotend maken en distributie. Het is daarom zeker de moeite waard om deze aspecten mee te nemen in de vergelijking. De Higg index biedt een reeks tools waarmee de duurzaamheidsimpact gedurende de hele waardeketen gemeten kan worden, zodat ook de externe kosten kunnen worden geëvalueerd. Je kunt meer informatie vinden op de website van bAwear-score en op de website van Creamoda.
Info over circulair aankopen voor specifieke producten